Önemli Ölçüm Aletleri Kalibrasyonu Ile Ilgili Yanlış Bilinenler
- Konuyu Başlatan fthtncl
- Başlangıç tarihi
K
kmygr
Misafir
Misafir
merhabalar,
birkaç konuda fikirlerimi yazmak istiyorum;
**doğrulama işlemi yaparken çıkan sapmalara doğrulama işleminizden gelen ölçüm belirsizliğinizi kalibrasyon firmaları gibi hesaplayıp ölçülen sapmalara ölçüm belirsizliği değerini ekleyerek cihazınızı değerlendirdiniz mi. sadece çıkan sapma üzerinden cihaz hakkında yorum yapmak IATF 16949 ve ISO 17025 e göre uygun değildir. doğrulama işlemi için kendi ölçüm belirsizliğini (ölçümcü-ortam şartlar/sıcaklık-nem vb) hesaplamak ve dikkate almak önelidir
**kalibrasyon veya doğrulama işlemlerinde cihazlar için beyan edilen sapma artı ölçüm belirsizliklerini yorumlayabilmek için tüm ölçüm aletleriniz için sapma max sınır değerlerini belirlediniz mi?
bunları belirlerken sadece genel kabul standartlarına bakmak yetersizdir. müşterileriniz çalıştığı toleranslar, yaptığınız işlerin hassasiyetleri, ürüne direk etki eden bir alanda kullanılan cihaz ile ürüne direk etki etmeyen bir alanda kullanılan cihazların max sapma kriterleri benzer değerlendirilemez. bu yüzden max sapma kriterlerini belirlerken sadece genel kabul standartlarına bakmak bir yanılgı olur. örneğin bir müşteriniz parçaları tolerans +/- maksimim ±0,03 bu hassasiyette üretim yapılan bir alanda cihaz max sapma kriterinizde buna dikkat etmezseniz genel kabul sapma standartları sizleri yanıltacaktır. bu yüzden ben kalibrasyon firmaları ile çalışırken şu standarda göre max sapma kriterleri şunlardır gibi yazıları yazmalarını istemem. her firma yukarıda yazdığım gibi kabul kriterlerini kendi belirlemelidir. bu belirlemeleri yaparken çekinmemeli kendi gerçeklerine göre rahatlıkla max sapma kriterlerinizi cihaz bazlı belirleyebilirsiniz. başlangıcı biraz zorludur. ancak mantığı ve kültürü oturunca rahat edersiniz.
*tamam sapma kriterlerimiz net. kalibrasyon veya doğrulama formumuzu yorumlayacağız. benim gördüğüm yanlışlar!
en son sayfa çevriliyor. iki örnek ile hatayı anlatmaya çalışacağım.
kumpas: dış çap 30 mm referans / ortalama sapma -0,07
aynı kumpas iç çap 4 mm referans / ortalama sapma 0,03 diyelim. sorum şu olacak düşünmeniz adına;
diyelim ki cihazımız kabul edilen sapma kriterleri içinde ancak en büyük sapmayı not olarak forma düşmek istiyoruz (ki bunu yapalım-gözden geçirdiğimizin bir kanıtıdır-hatta en ön sayfasına gözden geçirilmiştir / sapma var-yok-ad soy ad tarih imza gibi notlar düşelim)
evet hangi sapma daha fazla!!!
30 mm deki 0,07 mi?
4 mm deki 0,03 mü?
cevap: eğer sapma hesabı formülasyonlarınız ''sapma+belirsizlik'' şeklinde ise mühendislik hesabı olarak yanılgıya düşersiniz.
ispat: belirsizlikte varsayalım: 0,001
sapma artı belirsizlik şeklinde bir yorumda: 30 mm 0,07+0,001: 0,071
4 mm 0,03+0,001: 0,031 hangisi fazla diye doğal olarak bakacağız ve yorumumuz 30 mm deki diye yorum düşeceğiz.
YANLIŞ!!!
Her zaman sapma hesaplarımız yüzdelikli olması gerekiyor.
tekrar hesap yapalım.
yüzdelikli formül: 0,071/30*100: %0,24
0,031/4*100: %0,77
HANGİSİ DAHA BÜYÜK!
gördüğünüz üzere 0,77! yani 0,4 mm de daha fazla sapma var.
bu konuyu umarım anlatabilmişimdir.
**peki cihazda sapma var. nasıl yönetiyorsunuz?
ilgili birime kişiye bunu nasıl beyan ediyorsunuz?
bir sapma beyan formuna ihtiyacımız her zaman var. kayıtlı bir şekilde sapmaları yönetmeliyiz. artı yöndemi eksi yöndemi ne kadar sapma var. cihazda okunan değere hangi aralıklarda ne eklenecek veya ne çıkarılacak gibi bilgiler çok net olmalıdır. cihazın kutusunda ilgili alanda muhakkak bir nüshası bulunmalıdır. bunun yanında farkındalığı artırmak için cihazın üzerine ekstra uyarıcı bir yuvarlak etiketin olması olası ekleme/çıkarma unutmalarını azaltacaktır.
ancak benim şahsi fikrime gelince eğer ki cihazı sadece BİR kişi kullanıyor ise ayrıntılı bir sapma beyan formu ile cihaz sapmalı kullanılabilir/yönetilebilir. ancak şurası çok net birden çok kişi cihazı kullanacak ise kesinlikle unutmalar olacaktır. bu yüzden cihaz da sapma var ise çok kişi kullanıyor ise tamir mümkün değil ise kullanım dışı yapmak en mantıklısıdır.
hatta bazen cihazları kullanım dışı yapmak olumlu yönde reklamınızı bile sağlayabilir. sosyal sorumluluk projenize dönebilir. nasıl?
meslek liselerine bunları bağışlayabilirsiniz!!!
birkaç konuda fikirlerimi yazmak istiyorum;
**doğrulama işlemi yaparken çıkan sapmalara doğrulama işleminizden gelen ölçüm belirsizliğinizi kalibrasyon firmaları gibi hesaplayıp ölçülen sapmalara ölçüm belirsizliği değerini ekleyerek cihazınızı değerlendirdiniz mi. sadece çıkan sapma üzerinden cihaz hakkında yorum yapmak IATF 16949 ve ISO 17025 e göre uygun değildir. doğrulama işlemi için kendi ölçüm belirsizliğini (ölçümcü-ortam şartlar/sıcaklık-nem vb) hesaplamak ve dikkate almak önelidir
**kalibrasyon veya doğrulama işlemlerinde cihazlar için beyan edilen sapma artı ölçüm belirsizliklerini yorumlayabilmek için tüm ölçüm aletleriniz için sapma max sınır değerlerini belirlediniz mi?
bunları belirlerken sadece genel kabul standartlarına bakmak yetersizdir. müşterileriniz çalıştığı toleranslar, yaptığınız işlerin hassasiyetleri, ürüne direk etki eden bir alanda kullanılan cihaz ile ürüne direk etki etmeyen bir alanda kullanılan cihazların max sapma kriterleri benzer değerlendirilemez. bu yüzden max sapma kriterlerini belirlerken sadece genel kabul standartlarına bakmak bir yanılgı olur. örneğin bir müşteriniz parçaları tolerans +/- maksimim ±0,03 bu hassasiyette üretim yapılan bir alanda cihaz max sapma kriterinizde buna dikkat etmezseniz genel kabul sapma standartları sizleri yanıltacaktır. bu yüzden ben kalibrasyon firmaları ile çalışırken şu standarda göre max sapma kriterleri şunlardır gibi yazıları yazmalarını istemem. her firma yukarıda yazdığım gibi kabul kriterlerini kendi belirlemelidir. bu belirlemeleri yaparken çekinmemeli kendi gerçeklerine göre rahatlıkla max sapma kriterlerinizi cihaz bazlı belirleyebilirsiniz. başlangıcı biraz zorludur. ancak mantığı ve kültürü oturunca rahat edersiniz.
*tamam sapma kriterlerimiz net. kalibrasyon veya doğrulama formumuzu yorumlayacağız. benim gördüğüm yanlışlar!
en son sayfa çevriliyor. iki örnek ile hatayı anlatmaya çalışacağım.
kumpas: dış çap 30 mm referans / ortalama sapma -0,07
aynı kumpas iç çap 4 mm referans / ortalama sapma 0,03 diyelim. sorum şu olacak düşünmeniz adına;
diyelim ki cihazımız kabul edilen sapma kriterleri içinde ancak en büyük sapmayı not olarak forma düşmek istiyoruz (ki bunu yapalım-gözden geçirdiğimizin bir kanıtıdır-hatta en ön sayfasına gözden geçirilmiştir / sapma var-yok-ad soy ad tarih imza gibi notlar düşelim)
evet hangi sapma daha fazla!!!
30 mm deki 0,07 mi?
4 mm deki 0,03 mü?
cevap: eğer sapma hesabı formülasyonlarınız ''sapma+belirsizlik'' şeklinde ise mühendislik hesabı olarak yanılgıya düşersiniz.
ispat: belirsizlikte varsayalım: 0,001
sapma artı belirsizlik şeklinde bir yorumda: 30 mm 0,07+0,001: 0,071
4 mm 0,03+0,001: 0,031 hangisi fazla diye doğal olarak bakacağız ve yorumumuz 30 mm deki diye yorum düşeceğiz.
YANLIŞ!!!
Her zaman sapma hesaplarımız yüzdelikli olması gerekiyor.
tekrar hesap yapalım.
yüzdelikli formül: 0,071/30*100: %0,24
0,031/4*100: %0,77
HANGİSİ DAHA BÜYÜK!
gördüğünüz üzere 0,77! yani 0,4 mm de daha fazla sapma var.
bu konuyu umarım anlatabilmişimdir.
**peki cihazda sapma var. nasıl yönetiyorsunuz?
ilgili birime kişiye bunu nasıl beyan ediyorsunuz?
bir sapma beyan formuna ihtiyacımız her zaman var. kayıtlı bir şekilde sapmaları yönetmeliyiz. artı yöndemi eksi yöndemi ne kadar sapma var. cihazda okunan değere hangi aralıklarda ne eklenecek veya ne çıkarılacak gibi bilgiler çok net olmalıdır. cihazın kutusunda ilgili alanda muhakkak bir nüshası bulunmalıdır. bunun yanında farkındalığı artırmak için cihazın üzerine ekstra uyarıcı bir yuvarlak etiketin olması olası ekleme/çıkarma unutmalarını azaltacaktır.
ancak benim şahsi fikrime gelince eğer ki cihazı sadece BİR kişi kullanıyor ise ayrıntılı bir sapma beyan formu ile cihaz sapmalı kullanılabilir/yönetilebilir. ancak şurası çok net birden çok kişi cihazı kullanacak ise kesinlikle unutmalar olacaktır. bu yüzden cihaz da sapma var ise çok kişi kullanıyor ise tamir mümkün değil ise kullanım dışı yapmak en mantıklısıdır.
hatta bazen cihazları kullanım dışı yapmak olumlu yönde reklamınızı bile sağlayabilir. sosyal sorumluluk projenize dönebilir. nasıl?
meslek liselerine bunları bağışlayabilirsiniz!!!
Merhaba kalibrasyondan gelen ölçüm aletlerimizin sertifikalarını nasıl okuyoruz? Uygun olup olmadığına nasıl karar veriyoruz? Bu konuda yardımcı olur musunuz?
Merhabalar, aşağıdaki yazım konu hakkında fikir verebilir.
KALİBRASYON NEDİR? KALİBRASYON PERİYODU NASIL BELİRLENİR? SONUÇLAR NASIL YORUMLANIR? - (alpersasal.com)
KALİBRASYON NEDİR? KALİBRASYON PERİYODU NASIL BELİRLENİR? SONUÇLAR NASIL YORUMLANIR? - (alpersasal.com)
Fatih Bey merhaba ;
Elinizde kumpas mikrometre ile ilgili doğrulama talimatı varsa buradan paylaşım yapabilir misiniz,çok teşekkür ederiz.
Merhaba elinizde kumpas veya mikrometre ile ilgili doğrulama talimatı varmı destekleriniz için teşekkür ederiz
merhaba bir denetimden geçtik ve denetimde; kalibrasyon sonrası kullanılan ölçüm aletlerimizin kabul edilebilir değer aralığında mı değil mi sorunu ile karşılaştık biz böyle bir sapma değeri belirlemedik ve nasıl belirlememiz gerektiği konusunda bilgimiz yok. Kalibrasyon sonrası ölçüm aletlerimiz kumpas mikrometre mihengir mastarlar vs. için kabul edilebilir değeri nasıl belirleyebilirim ? ve buna bağlı olarak kalibrasyona hangi periyotlar ile göndermem gerekir bunu çıkartmak istiyorum yardımlarınızı rica ederim..
Merhabalar,
Sorularınızın yanıtlarını aşağıdaki yazımda bulabilirsiniz diye düşünüyorum. İyi günler dilerim.
KALİBRASYON NEDİR? KALİBRASYON PERİYODU NASIL BELİRLENİR? SONUÇLAR NASIL YORUMLANIR? - (alpersasal.com)
Ellerinize saglik
Herkese selamlar,
Firmamızda kullandığımız kumpasın kalibrasyon raporunu değerlendirmek için aşağıdaki yöntem uygun mudur?
Üst limit ve alt limit değer aralığında olan ekipmanlar uygun olarak değerlendirmek sizce doğru mudur?
Buna göre örnek verecek olursam ölçüm belirsizliği üst limiti(Okunan değer ve ölçüm belirsizliği toplamı), üst limitin üzerinde olsaydı bunu uygunsuz olarak değerlendirecektim.
Destekleriniz için şimdiden teşekkür ederim.
Firmamızda kullandığımız kumpasın kalibrasyon raporunu değerlendirmek için aşağıdaki yöntem uygun mudur?
Üst limit ve alt limit değer aralığında olan ekipmanlar uygun olarak değerlendirmek sizce doğru mudur?
Buna göre örnek verecek olursam ölçüm belirsizliği üst limiti(Okunan değer ve ölçüm belirsizliği toplamı), üst limitin üzerinde olsaydı bunu uygunsuz olarak değerlendirecektim.
Destekleriniz için şimdiden teşekkür ederim.
Buna ek olarak talimatı hazırladım sizce bu talimat uygun mudur?
Kalibrasyon periyodunu belirlemek kullanıcı insiyatifindedir.
Ölçüm cihazı ne kadar sık kullanılıyorsa periyod dar olmalıdır.
Günde bir kere kullanılan ölçüm cihazına 2 - 3 sene periyot konabilir.
Kalibrasyondan gelen cihazlar için kendi kullanım aralığınıza ve ölçüm yapılan ürünün en küçük limitini sapma limiti olarak yazabilirsiniz
Örnek
70 ± 0,5 mm bir ürününüz var.
ürün limitinin 1/5 u kadar iç sapma limiti konabilir. ( 0,1 mm )
sapma 0,1 den düşük ise kullanılır.
Kumpasda 50 mm den sonra sapma varsa ( sadece şu aralıkta kullanıma uygundur) özel notu ile teslim edilir kumpas üzerine bunu belirten bir işaret yapıştırılabilir.
benim limitlerim geniş olduğu için bir dönem aşağıdaki tabloyu kullandım.
Siz de buna benzer basit bir tablo yaratabilirsiniz.
Merhabalar,
Çalıştığım firmada kullanılan ölçüm aletleri( Kumpas, Mikrometre, Halka mastar) TSE tarafından kalibrasyon eğitimi almış kişiler tarafından uygun ortam sıcaklık şartlarına ve johnson mastarlar ile belirli bir aralıkta kalibre işlemleri yapılmaktadır. Kalibre odasında bulunan oda termometresi, johnson mastar seti ve komparatör yılda bir kez belirli aralıklarla kalibrasyon firmalarına gönderilmektedir.
1 ay önce ISO 9001 denetlemesinde, denetçi arkadaşa kalibrasyon ile ilgili ekte belirttiğim listedeki gibi DIN standardında verilen değerlere göre standardın belirttiği kabul kriterlerini baz aldığımızı, bu konu hakkında eğitim alan personellerin sertifikalarını ileterek ve firma içi kalibrasyon belirsizlik raporlarını ilettim.
Denetçi, firma içi kalibrasyon diye bir şey olmadığını, sadece doğrulama yapılabileceğini ve doğrulama yapılan cihazların en az 2 yılda bir kez dış kalibrasyona gönderilmesi gerektiğini söyledi.
SORU: Firma içerisinde 60 adet analog 0-25mm (0,01 hassasiyet) mikrometre, 30 adet çeşitli boylarda 0,02 kumpas mevcuttur. Kalibrasyonda kullanılan mastar seti vs. dış kalibrasyon belgeleri mevcut. Standardın belirlediği ölçüm değerleri ve cihazların ölçüm belirsizliği raporları mevcut olduğu halde uygunsuz olan durum nedir? ölçüm aletlerinin dış kalibrasyon zorunluluğu mevcut mudur?
Çalıştığım firmada kullanılan ölçüm aletleri( Kumpas, Mikrometre, Halka mastar) TSE tarafından kalibrasyon eğitimi almış kişiler tarafından uygun ortam sıcaklık şartlarına ve johnson mastarlar ile belirli bir aralıkta kalibre işlemleri yapılmaktadır. Kalibre odasında bulunan oda termometresi, johnson mastar seti ve komparatör yılda bir kez belirli aralıklarla kalibrasyon firmalarına gönderilmektedir.
1 ay önce ISO 9001 denetlemesinde, denetçi arkadaşa kalibrasyon ile ilgili ekte belirttiğim listedeki gibi DIN standardında verilen değerlere göre standardın belirttiği kabul kriterlerini baz aldığımızı, bu konu hakkında eğitim alan personellerin sertifikalarını ileterek ve firma içi kalibrasyon belirsizlik raporlarını ilettim.
Denetçi, firma içi kalibrasyon diye bir şey olmadığını, sadece doğrulama yapılabileceğini ve doğrulama yapılan cihazların en az 2 yılda bir kez dış kalibrasyona gönderilmesi gerektiğini söyledi.
SORU: Firma içerisinde 60 adet analog 0-25mm (0,01 hassasiyet) mikrometre, 30 adet çeşitli boylarda 0,02 kumpas mevcuttur. Kalibrasyonda kullanılan mastar seti vs. dış kalibrasyon belgeleri mevcut. Standardın belirlediği ölçüm değerleri ve cihazların ölçüm belirsizliği raporları mevcut olduğu halde uygunsuz olan durum nedir? ölçüm aletlerinin dış kalibrasyon zorunluluğu mevcut mudur?
Ekli dosyalar
firma içinde kalibrasyon olması için 17025 standart belgesini almalısınız
Bu belge yoksa doğrulama için kullanılan mastarların periyodik dış kalibrasyona gönderilmesi yeterlidir.
Doğrulama yapılan cihazlar kalibrasyona yine de gönderilmesi gerekir kuralını ilk defa okudum.
Teknik açıdan haklılık payı var gibi
Bunu demesindeki amaç senin yaptığın doğrulama ne kadar güvenli sorusuna cevap aramaktır.
Ama mikrometre kumpas gibi basit aletlerin doğrulaması ne kadar zor olabilir ki zaten.
Tabloya gelince
mikrometrelerin ölçüm yaptığın ürünlerin limitleri 0,1 veya 0,2 mm den büyükse tablonuzda sorun yok
mesela senin tabloda
0,01 bölüntü cihazda 7 mikron sapma var
Ürün limit ± 0,2 falan ise, sen mikrometrede 5,23 değeri okuyorsan burada sorun yok.
zaten SPC yapıyorsan, sapma değeri çan eğrisinin dışında kalacağı için veya üretimi çan eğrisine uygun hale getireceğin için 7 mikronluk sapma senin ölçüm sonucuna etki etmez.
Senin, sonuçları değerlendirme tablon olmalı ve kalibrasyondan gelen cihaza kullanım kararına sen vermelisin.
Bu karar için kriter tablon olduktan sonra senin uygunluk kararına denetçi karışamaz.
Önemli olan şu
Bu sapmalar, ürün uygunluğu için risk midir?
Bunu FMEA tablosuna ekleyip, puanlayıp analiz ederek karar vermelisin
özetle
sapmalara göre karar vermek için , ölçümlerin ürün limitlerine ne kadar etkisi var, risk nedir?
sorusuna cevap verilmelidir.
İso 9001; risk varsa aksiyon yap, tedbir al der..
Bu belge yoksa doğrulama için kullanılan mastarların periyodik dış kalibrasyona gönderilmesi yeterlidir.
Doğrulama yapılan cihazlar kalibrasyona yine de gönderilmesi gerekir kuralını ilk defa okudum.
Teknik açıdan haklılık payı var gibi
Bunu demesindeki amaç senin yaptığın doğrulama ne kadar güvenli sorusuna cevap aramaktır.
Ama mikrometre kumpas gibi basit aletlerin doğrulaması ne kadar zor olabilir ki zaten.
Tabloya gelince
mikrometrelerin ölçüm yaptığın ürünlerin limitleri 0,1 veya 0,2 mm den büyükse tablonuzda sorun yok
mesela senin tabloda
0,01 bölüntü cihazda 7 mikron sapma var
Ürün limit ± 0,2 falan ise, sen mikrometrede 5,23 değeri okuyorsan burada sorun yok.
zaten SPC yapıyorsan, sapma değeri çan eğrisinin dışında kalacağı için veya üretimi çan eğrisine uygun hale getireceğin için 7 mikronluk sapma senin ölçüm sonucuna etki etmez.
Senin, sonuçları değerlendirme tablon olmalı ve kalibrasyondan gelen cihaza kullanım kararına sen vermelisin.
Bu karar için kriter tablon olduktan sonra senin uygunluk kararına denetçi karışamaz.
Önemli olan şu
Bu sapmalar, ürün uygunluğu için risk midir?
Bunu FMEA tablosuna ekleyip, puanlayıp analiz ederek karar vermelisin
özetle
sapmalara göre karar vermek için , ölçümlerin ürün limitlerine ne kadar etkisi var, risk nedir?
sorusuna cevap verilmelidir.
İso 9001; risk varsa aksiyon yap, tedbir al der..
Merhaba,
"Bu belge yoksa doğrulama için kullanılan mastarların periyodik dış kalibrasyona gönderilmesi yeterlidir." Mastarlar yılda bir kez dış kalibrasyona gönderilmektedir.
"0,01 bölüntü cihazda 7 mikron sapma var." Mikrometreler dijital mikrometre, doğruma mastarlarının kalibrasyonlarının standartlara uygun olması sebebiyle dijital mikrometrede 0,001 hassasiyetleri görebiliyoruz. SPC yaptığımızda da değerlendirme tablosundaki sonuca göre kullanıma uygun ya da kullanım dışı kararı veriliyor. Fakat kullanım dışı gelen aletler üretim alanından alınarak yedekte bulunan uygun olan ölçüm aleti ile değişim yapılır. Üretime uygun olmayan aletler alınarak ilgili teknik servise tamir ve bakım işlemleri için sevk edilmektedir.
"Doğrulama yapılan cihazlar kalibrasyona yine de gönderilmesi gerekir kuralını ilk defa okudum. " Bende bu şekilde ifade ile ilk defa karşılaştım. Belki yanlış biliyorumdur diye size bir danışmak istedim.
Bilgilerinizi aktardığınız için teşekkür ederim.
"Bu belge yoksa doğrulama için kullanılan mastarların periyodik dış kalibrasyona gönderilmesi yeterlidir." Mastarlar yılda bir kez dış kalibrasyona gönderilmektedir.
"0,01 bölüntü cihazda 7 mikron sapma var." Mikrometreler dijital mikrometre, doğruma mastarlarının kalibrasyonlarının standartlara uygun olması sebebiyle dijital mikrometrede 0,001 hassasiyetleri görebiliyoruz. SPC yaptığımızda da değerlendirme tablosundaki sonuca göre kullanıma uygun ya da kullanım dışı kararı veriliyor. Fakat kullanım dışı gelen aletler üretim alanından alınarak yedekte bulunan uygun olan ölçüm aleti ile değişim yapılır. Üretime uygun olmayan aletler alınarak ilgili teknik servise tamir ve bakım işlemleri için sevk edilmektedir.
"Doğrulama yapılan cihazlar kalibrasyona yine de gönderilmesi gerekir kuralını ilk defa okudum. " Bende bu şekilde ifade ile ilk defa karşılaştım. Belki yanlış biliyorumdur diye size bir danışmak istedim.
Bilgilerinizi aktardığınız için teşekkür ederim.
0-25 mm mikrometrelerin hata sınır 4 mikron olarak biliyorum yanılıyorsam lütfen uyarın
Standartta 4 mikron verilen bir hata payı varsa ve benim prosesim 0.05 tolerans ile çalışıyorsa standardı kullanmak zorunda değilim diyebilirmiyiz
Online ISO Standart Eğitimleri
